1

نویسنده: عليرضا فرشچي

چكيده

در اين مقاله؛ عوامل شناخت از بعد مخاطب؛ زمان و ويژگي‌هاي آن و گفتمان درگيري و جنگ با محوريت بحث عمليات رواني در بخش نظري مورد بررسي قرار خواهد گرفت و سپس در بخش عملي؛ به دو مورد از تلاش‌هاي مرتبط با عمليات رواني؛ شامل يك عمل مربوط به ساختار عمليات رواني در امريكا پس از 11 سپتامبر و يك مورد روايي مربوط به جنگ سلطه اشاره خواهد شد و در پايان؛ نقش سه عامل شناخت؛ زمان و گفتمان طرح‌ريزي و اجراي عمليات رواني مورد تأييد قرار خواهد گرفت. حقيقت نخستين قرباني جنگ است. (رادياردكيپلينگ)

نویسنده: محمود يزدان فام

انديشه و عقيده قدرتمندترين سلاح‌هاي محسوب مي‌شوند كه بدون آنها همه پرسش‌ها بي‌پاسخ مي‌مانند و هيچ تصميم مناسبي اتخاذ نمي‌شود. در جنگ‌ها، كنترل بر روان خود و تأثيرگذاري بر اذهان نيروها و مردم كشور هدف يكي از مهم‌‌ترين عناصر پيروزي است ؛ موضوعي كه با طراحي يك عمليات رواني مناسب و استفاده از تبليغات و وسايل اطلاعاتي انجام مي‌شود. با اين روش، افكار، احساسات، تمايلات و رفتار دشمن، گروه‌هاي بي‌طرف يا دولت تحت تأثير قرار مي‌گيرد و به سوي اهداف و سياست‌هاي موردنظر سوق داده مي‌شود. (2) اكنون اين پرسش‌هاي اساسي مطرح است كه فرآيند اثرگذاري عمليات رواني بر مخاطبان چگونه است؟ اهداف عمليات رواني كدام است؟ پيام به چه صورت جريان مي‌يابد و چه ويژگي‌هايي دارد؟ گيرندگان پيام عمليات رواني چه كساني هستند و تركيب آنها چگونه است؟

نویسنده: گاري.لي.وايت/ مترجم: سيدحسین محمدي نجم

در آينده نزديك، انقلابي را در عرصه عمليات رواني شاهد خواهيم بود. اينترنت وسيله مناسبي براي محقق شدن اين انقلاب و همچنين براي توسعه قابليت‌هاي عمليات رواني به منظور دستيابي به اهداف مشخص شده در استراتژي امنيت ملي است.  اين مقاله قصد دارد اين موضوع را به شرح زير بررسي كند.
نخست تعريف و توصيف مبسوطي از عمليات رواني ارائه مي‌شود؛ سپس، اهميت تكنيك‌هاي ارتباطات در توسعه شيوه‌هاي اين عمليات مورد بحث قرار مي‌گيرد. در واقع، درك حاصل از اين مفاهيم مي‌تواند بيانگر نقش مهم اينترنت در منحول كردن عمليات رواني باشد. همچنين در اين مقاله، كنترل بازتاب، كه يكي از تاكتيك‌هاي عمليات رواني در آينده است، تشريح مي‌شود. در نهايت، بر اساس شناختي كه از مطالعه اين مقاله بدست مي‌آيد، توصيه‌هايي در راستاي نحوه استفاده از اينترنت براي دگرگون كردن عمليات‌هاي رواني آينده ارائه مي‌شود.

نویسنده: احسان لرافشار

مقدمه

هر چند از گذشته‌هاي دور، صاحبان زر و زور همواره، اخبار، اطلاعات و واقعيت‌ها را تحريف مي‌كردند، به طوري كه برخي از واقعيت‌ها را وارونه مطرح مي‌نمودند تا با اغفال مردم تحت حاكميت خويش، جايگاه رفيع‌شان را مستحكم‌تر و سلطه و اقتدارشان را ديرپاتر كنند، اما در هيچ زماني، به اندازه امروز، اين روند اين چنين آشكارا و مداوم نبوده است.

نویسنده: دكتر محمدحسين الياسي

چكيده

همواره اين پرسش اساسي پيش روي عاملان جنگ رواني و متقاعدسازان بوده است كه هيجان و عاطفه چه تأثيري در اثربخشي پيام‌هاي جنگ رواني دارد؟ در راستاي پاسخ بدين پرسش، روان‌شناسان و ديگر دانشمندان علوم رفتاري، با انجام تحقيقات گسترده، گام‌هاي مهمي را برداشته و سرانجام، دريافته‌اند كه پيام‌هاي جنگ رواني به يكي از دو روش پيراموني يا (مركزي) مورد پردازش قرار مي‌گيرند و تأثير هيجان و عاطفه در هر يك از اين دو روش متفاوت است. ديگر اينكه، نظام ذهني آدمي از سه نظام مرتبط به هم تشكيل شده است و در اين ميان، نظام هيجاني به منزله پلي ميان نظام شناختي (اطلاعاتي) و نظم‌دهي (هماهنگ‌كننده) عمل مي‌كند. به همين نسبت، اعتقاد بر آن است كه حتي پيام‌هاي حاوي اطلاعات محض، تنها زماني حملات جنگ رواني را تحت تأثير قرار مي‌دهند كه بار عاطفي داشته باشند، افزون بر آن، نتايج حاصل از مطالعات تجربي ارائه شده در اين نوشتار، بيانگر ارتباط معني‌دار بين حالات خلقي مخاطبان و كيفيت استدلال‌هاي نهفته در پيام‌هاي جنگ رواني است. يافته‌هاي تجربي نشان داده است كه خلق و هيجان بر بسط شناختي پيام‌ها تأثير شگرفي دارد و تأثير اين حالات خلقي بسته به مثبت و منفي بودنشان، در بسط پيام‌ها و اثربخشي فرآيند متقاعدسازي متفاوت است.
تلاش براي متقاعد كردن ديگران، اغلب، با تلاش براي تغيير حالات خلقي و هيجاني آنان همراه است. در تبليغات تجاري، تبليغات سياسي رويارويي‌هاي غيررسمي اجتماعي، تلاش براي ايجاد يك احساس خوب هيجاني در مخاطبان، اغلب، بر اقدام عملي براي متقاعدسازي مقدم است. استفاده فراوان از راهبرد متقاعدسازي و اعتقاد راسخ استفاده‌كنندگان به آن، اثربخشي آن را نشان مي‌دهد. با وجود اين، مكانيسم تأثير حالت خلقي مخاطبان بر فرآيند متقاعدسازي همچنان تا حدي ناشناخته باقي مانده است.

نویسنده: آنجلا لانگو/ مترجم: پ.كريمي

خلاصه

اينترنت، چه در جوامع غرب و چه در جوامعي كه تنها از طريق سايت‌هاي اينترنتي، پست الكترونيكي و اتاق‌هاي چت با جهان خارج آشنا مي‌شوند، ابزار و رسانه اطلاعاتي بسيار مهم و مؤثري است، اما نكته درخور توجه آنكه مانند شمشير دولبه‌اي است؛ زيرا، هيچ يك از دولت‌ها (از نظر قانوني، اجتماعي و سياسي) براي استفاده از اينترنت با محدوديت و ممنوعيتي روبه‌رو نيستند و از طريق آن مي‌توانند به طور مؤثري، حمايت و پشتيباني عموم مردم را جلب كنند و نارضايتي و مخالفت آنها را عليه امريكا و منافع آن برانگيزانند. در نتيجه، ضرورت دارد تا حيطه عمليات رواني نظامي گسترش يابد و اينترنت نيز در آن گنجانده شود. واضح است كه بايد براي لغو يا به روز شدن سياست‌ها و محدوديت‌هاي موجود در زمينه استفاده نيروهاي عمليات رواني از اينترنت اقداماتي صورت گيرد تا اين نيروهاي بتوانند از طيف وسيع رسانه‌ها بهره گيرند و امريكا نيز برتري خود را در اين زمينه از دست ندهد. هر چند، قوانين بين‌المللي موجود، برخي از ابعاد عمليات رواني را محدود مي‌كند، اما هنوز فضاي قانوني بسياري براي ما و ديگران وجود دارد تا با استفاده از فناوري جديد و اينترنت، به اجراي عمليات رواني اقدام كنيم. البته، سياست‌ها و محدوديت‌هاي قانوني موجود بايد تغيير كنند تا نيروهاي عمليات رواني اجازه داشته باشند كه در برابر حملات تبليغاتي و اطلاعاتي دشمن كه بر دستيابي امريكا به اهداف نظامي‌‌اش تأثير دارند، دفاع و با آنها مقابله كنند. اميد است بررسي اين موضوع، اهميت اينترنت در عمليات رواني را روشن‌تر كند و ديگر پژوهشگران و كارشناسان را به ارائه مطالب بيشتري در اين زمينه برانگيزد.

نویسنده: دكتر يونس شكرخواه

دولت‌ها همواره، مسائل بين‌المللي را از جنبه‌هاي سياسي، نظامي، اقتصادي و فرهنگي با انگيزه حفظ تماميت ارضي، رفاه ملي، اقتصادي و فرهنگي، امنيت ملي، پرستيژ ملي و كسب قدرت به منزله يك واقعيت، تجزيه و تحليل كرده‌اند، اما از اين واقعيت مهم‌تر، درك اين نكته است كه امروز، روابط بين‌الملل حكم منبع تغذيه را براي هر ملت دارد.
نويسنده اين مقاله بر اين باور است كه ارتباطات و مسلح شدن به نگرشي ارتباطي اصلي‌ترين حافظ منبع تغذيه مزبور براي حفظ حيات ملت است؛ ملتي كه با انقلاب بزرگ و بي‌سابقه‌اي به نام انقلاب اسلامي به يك الگوي انقلابي بي‌نظير جهاني تبديل شده و در عين حال، براي انديشمندان و نظريه‌پردازان جهان نيز حكم يك الگوي پرمحتواي مطالعاتي را يافته است. اين انقلاب از جنبه مجاري ارتباطي خود، به ويژه از جنبه زيرساخت‌هاي ارتباطي آزمايشگاه بزرگي است كه درس‌هاي بي‌شماري را براي فراگيري در خود جاي داده است؛ درس‌هايي كه جهان در آستانه كسب آنهاست.

نویسنده: رودلومارش/ مترجم: دكتر حسن درگاهي

درباره قدرت ديگران مي‌توان خود را به حماقت زد، اما درباره ناتواني خود، هرگز. (تئودور دبليو آدورنو)
نظريه‌پردازان پيرو ديالكتيك، هنر توده‌اي مدرن را روشنگري به منزله فريب توده‌ها (1) تلقي و در عين حال، تصور مي‌كردند كه يك عامل سري ناشناس در پشت پرده هست كه سرنخ‌ها را در دست دارد؛ واقعيت‌ها را مخدوش؛ و مردم را با پيام‌هاي خود گمراه مي‌كند. به اعتقاد هورك هايمر  و آدورنو ، بيشترين بخش اين فقر فرهنگي، از شيوه‌هاي توليد و انتشار رسانه‌هاي جمعي ناشي بود كه با اتكا به انتخاب آگاهانه، ارائه و انتشار مسائل و موضوعات رايج، مي‌كوشيدند به صورت هدفمند، عقيده، سليقه و شيوه زندگي تماشاگران، شنوندگان و خوانندگان را شكل دهند و هدايت كنند. آژانس‌هاي خبري و عوامل آنها به جاي برآوردن نيازها، علاقه‌ها و آرزوهاي حقيقي مخاطبان با ارايه برنامه‌هاي پرمحتوا و مناسب و بيداري و تقويت آنان در راستاي استقلال در تفكر و عمل و قضاوت متكي بر موازين خرد، آنها را از طريق پيام‌هاي تبليغاتي، راديو و فيلم به مشتريان و مصرف‌كنندگان خاموش، مطيع و غيرفعالي بدل مي‌كردند. تحميق، تخريب، بي‌تفاوتي، پژمردگي نيروي انديشه و نابودي اراده توده‌ها، پيامد اجتناب‌ناپذير اين نوع رابطه مخرب اجتماعي است كه از طريق سيستم‌هاي رسانه‌هاي گروهي غرب به واحدي كلي تبديل مي‌شود.

نویسنده: حجت‌الله مرادي

دروغ، بخشي از تاكتيك‌هاي جنگ رواني محسوب مي‌شود. در فريب با استراتژي دروغ بزرگ، كوشش مي‌شود تا مخاطب مورد نظر، به سمت يك فضاي رواني متفاوت با واقعيت سوق داده شود. اين فضاي دروني بايد به گونه‌اي بايد ساخته و پرداخته شود كه گروه هدف بدون ابراز مقاومت، در آن فضا قرار گيرد و مفاهيم و علائم انتقالي، مورد قبول و پذيرش او باشد.
از ديدگاه روان‌شناسي، فردي كه در حال منازعه با دشمن است، همواره مي‌كوشد تا خود را در موضع هوشيارانه و غالب نسبت به او قرار دهد؛ زيرا، احساس مي‌كند كه هر لحظه از ناحيه دشمن در معرض خطر قرار دارد و طبيعي است كه در برابر هر حركت و رفتار او نيز حساس باشد و در نتيجه، در مقابل آنها مقاومت كند؛ بنابراين، هنر تاكتيك فريب، شكستن اين مقاومت در حريف يا دشمن است و البته، ترديدي نيست كه اين عمل با ظرافت و دقت خاصي انجام مي‌شود و بيشتر به تجربه و شناخت مجري طرح از گروه هدف بستگي دارد، به منظور روشن شدن بحث و براي نمونه، چند دروغ بزرگ، كه در راستاي منحرف كردن ذهن گروه‌هاي هدف و ديگر دولت‌ها آمده است، ارائه مي‌شود.

نویسنده: استيون كالينز/ مترجم: عبدالمجيد حيدري

چگونگي تأمين پشتيباني مؤثر و به هنگام از فرماندهان تاكتيكي مشكلي است كه امروزه عمليات رواني (2) نظامي با آن روبه‌روست؛ مسئله‌اي كه هيچ يك از كارشناسان عمليات رواني اهميت آن را انكار نمي‌كنند. در واقع، بحث اصلي در اين مورد آن است كه بهترين راه دستيابي بدين هدف، به ويژه با توجه به ضرورت طرح‌ريزي متمركز و اجراي غيرمتمركز عمليات رواني  كدام است؛ مسئله‌اي بسيار مهم است؛ چرا كه تغيير بنيادين محيط اطلاعات جهاني  با مأموريت‌هاي مختلفي همراه شده است كه هم‌اكنون، نيروهاي نظامي در بيشتر موارد، خود را در حال اجراي آنها مي‌بينند. در اين مقاله، به طور كوتاه وضعيت جاري مسائل مربوط به پشتيباني عمليات رواني از فرماندهان تاكتيكي بيان مي‌شود و در اين راستا، عمليات بوسني به منزله مطالعه‌ای موردي براي تأمين پشتيباني عمليات رواني تاكتيكي تحليل و توصيه‌هايي درباره چگونگي رفع ضعف‌هاي موجود در اين حوزه ارائه مي‌شود.

نویسنده: روبرت ولفرام/ مترجم: دكتر حسن درگاهي

مقدمه

در قرن بيست و يكم، عمليات رواني يكي از مؤثرترين جنبه‌هاي جنگ‌هاي آينده محسوب مي‌شود. به همين دليل، كشور‌هاي غربي، با تمام توان كوشيده‌اند تا خود را از نظر سيستم‌هاي انساني و امكانات مادي تا اندازه‌اي مجهز كنند كه بتواند جنگ نرم‌افزاري را كه ميدان نبرد آن گسترده است و پيامد‌هاي گوناگون آن تمام افراد يك ملت را تحت‌الشعاع قرار مي‌دهد، توسعه دهند. بدين ترتيب، بايد پذيرفت كه تمامي افراد يك كشور ـ اعم ازنظامي و غيرنظامي ـ تحت تأثير يك جنگ قرار مي‌گيرند و اگر دولتي يا مسئولان آن نسبت به اين نوع جنگ و شيوه و ابزار آن آگاه يا به تجهيزات كافي براي مقابله با آن مجهز نباشند، سبب نابودي آن ملت مي‌شوند. مقابله حاضر براي روشن شدن بيشتر افكار و عقايد، درباره عمليات رواني طبق آخرين تكنيك‌ها و تاكتيك‌هاي جنگ رواني غرب است كه عليه ديگر دولت‌ها و در راستاي منافع امريكا به كار گرفته شده است.

نویسنده: نيك گراس/ مترجم: دكتر محمدحسين الياسي

مقدمه

راديو سري نوعي تبليغات بسيار مؤثر است كه همواره، از عمليات‌هاي نظامي پشتيباني مي‌كند. چنين راديويي همراه با ديگر تاكتيك‌هاي عمليات رواني و تبليغاتي مانند فرو ريختن اعلاميه و استفاده از بلندگو، مي‌تواند قلب و روان مخاطبان را تسخير كند. هر چند نام راديو سري، عمليات‌هاي آژانس اطلاعاتي و گروه‌هاي چريكي را تداعي مي‌كند، اما ارتش‌هاي دنيا، به ويژه ارتش امريكا، همواره از آن در عمليات‌هاي رواني خويش استفاده مي‌كرده‌اند.
به باور چاك پاين ، عمليات رواني نشر اطلاعات به ظاهر واقعي براي مخاطبان خارجي به منظور پشتيباني از سياست كشور و اهداف ملي است. عمليات رواني، به منزله نوعي نيروي غيرخشونت‌آميز، بر عواملي، مانند منطق، ترس، رغبت و ديگر عوامل رواني تكيه مي‌كند تا هيجان‌ها، نگرش‌ها و رفتارهاي خاصي را در مخاطبان پديد آورد. اين رفتار و نگرش‌هاي دستكاري شده نيز مي‌توانند از جلب حمايت مردم در مورد عمليات‌هاي نظامي تا آماده شدن براي نبرد را در برگيرند.
ارتش امريكا عمليات رواني را به منزله نيروي متكثري مي‌نگرد كه مي‌تواند توانايي‌ها و استعدادهاي غيرخشونت‌آميز رابراي پشتيباني مناسب از نيروها در حين عمليات به حداكثر برسد.

نویسنده: حمید رجب‌نسب

مقدمه
درک مبانی و مشکلات و ماهیت عملیات روانی بدون درک کامل ماهیت هدف‌های آن، امکان‌پذیر نخواهد بود. واقعیت این است که هدف عملیات روانی، نه جسم انسان، بلکه روان و فکر اوست. بر این اساس، مطالعه رفتار اجتماعی در زمینه‌های مربوط به عملیات روانی اهمیت بسزایی دارد و می‌تواند بسیاری از مشکلات را برطرف کند. هدف از  نگارش این مقاله بیان مبانی عملیات روانی و ارتباط آن با علوم سیاسی است.
با توسعه علم روان‌شناسی در قرن نوزدهم و نیز، تحت تأثیر مکاتب روان‌شناسی، جنگ‌های نظامی هم ویژگی روان‌شناختی خاصی پیدا کرد و به دنبال آن، دستیابی به اهداف نظامی با بهره‌گیری از مکانیسم‌های جنگ روانی در سریع‌ترین زمان با کمترین هزینه مادی ممکن شد.

نعمت الله سلیمانی

در دهه‌های اخیر، موضوع جنگ روانی همواره، بحث برانگیز و مبهم و برخورد ما نیز با آن، معمولاً آمیزه‌ای از بیم و امید بوده است. در واقع، نه آنقدر به این موضوع نزدیک شده‌ایم که به شکلی علمی، با موشکافی‌هایی ژرف اندیشانه آن را بشناسیم و نه آنقدر از آن بر کنار و بی‌نیاز بوده‌ایم که بتوانیم یکسره رهایش کنیم و بدان نیندیشیم. به عبارت دیگر، در حالی که با مسئله درگیر بوده‌ایم، شناخت جامعی از آن کسب نکرده‌ایم، صاحب‌نظران جنگ روانی همواره بر این عقیده بوده‌اند که ذهن انسان را می‌توان در سمتی خلاف خواست و اراده او کنترل کرد. به عقیده آنان، انسان آنقدر تأثیر پذیر است که کارشناسان آشنا با فرآیند تفکر، انگیزش و رفتار انسانی می‌توانند کنش‌های انسان را در راستای مطلوب، هدایت کنند.